Open innovatiewerkplaats is op zoek naar opdrachten uit de praktijk
Aeres Hogeschool Almere ziet zichzelf als de groenste hogeschool van Nederland. Dat predicaat reikt verder dan het splinternieuwe, circulaire en groene gebouw op de Flevocampus: de opleidingen en de onderzoekslijnen stellen duurzaamheid centraal. Het hogere doel: duurzame verandering teweegbrengen, door ‘Groene Veranderaars’, toekomstgerichte en innovatieve professionals, op te leiden. Dat veranderen maakt Aeres Hogeschool ook mogelijk door de vernieuwing van het studieaanbod. Zo is er sinds september naast de opleiding Geo Media & Design, nu ook een bachelor Aarde en Klimaat. Het GeoLab Almere is het nieuwste onderdeel: een open innovatiewerkplaats voor studenten én opdrachtgevers.
Groene veranderaars
Je kan het GeoLab Almere niet introduceren zonder eerst aandacht te schenken aan de Aeres Hogeschool zelf. De oorsprong van deze hogeschool ligt in 1957 bij het agrarisch onderwijs in Dronten. Inmiddels zijn er faculteiten in Wageningen en Almere. Deze faculteiten delen uiteraard een gemeenschappelijke missie en visie, maar ze leggen ook eigen accenten. Voor Dronten ligt de focus op ‘ondernemen, bedrijf, dier & voedsel’, voor Wageningen op ‘leerkracht, vakkennis en professionele ontwikkeling’.
Pas sinds september 2010 is Aeres Hogeschool actief in de jongste stad van Nederland, waarbij de focus ligt op groene kennis van het stedelijk gebied, met als missie: laat de stad leven. De eerste jaargang bood in een tijdelijke huisvesting in Almere Poort plaats aan twee opleidingen met in totaal 25 studenten. Na de verhuizing naar het centrum van Almere – handig tegenover het stadhuis en de nieuwe bibliotheek – is dat aantal uitgegroeid naar ruim 800 studenten en meer dan 50 medewerkers. De recente verhuizing naar de Flevocampus en het Floriadeterrein was een logische stap. Het is een omgeving die helemaal past bij de focus van de hogeschool. Vorig jaar volgde een voorlopige kroon op de ontwikkelingen bij Aeres Hogeschool: de masteropleiding Food Innovation Systems werd geaccrediteerd en de eerste masteropleiding in Almere was daarmee een feit.
Breed aanbod
Naast de drie hbo-faculteiten zijn er ook meerdere (v)mbo-scholen actief binnen de Aeres Groep. Het opleidingsaanbod is breed, om een paar voorbeelden te noemen: Opzichter/uitvoerder groen, grond en infra in Barneveld, Vakexpert voeding en technologie in Leeuwarden, en Opzichter/uitvoerder tuin, landschap en recreatie in Velp. De aantallen studenten liegen er niet om: het Aeres MBO heeft bijna 10.000 studenten, en in 2020 stonden er 3.862 studenten op de Aeres Hogeschool ingeschreven. Samen worden zij door 1.858 (1.449,8 fte) medewerkers begeleid (bron: Aeres Jaarverslag 2020).
Praktijkgericht onderzoek is een belangrijke activiteit op de hogescholen. De focus ligt niet op theorie, maar op de directe toepasbaarheid van kennis binnen een werkveld. Het onderzoek bij Aeres Hogeschool Almere is samengevat onder ‘Gezond leven in de groene stad’. De overstap naar een ander businessmodel dat een duurzame samenleving mogelijk maakt, staat daarbij centraal. De betrokken lectoraten zijn onder andere Groene en Vitale Stad, Voedsel en Gezond Leven, en Innovatie & Groenstedelijke Ruimte (nieuw in 2020). Met die twee laatste lectoraten is de link naar Geo Media & Design snel gelegd. Ook Aeres MBO heeft sinds 2020 een eigen onderzoeksprogramma in de vorm van practoraten.
Andere accenten
De studie Geo Media & Design (GMD) is in september 2015 in Almere van start gegaan. De officieel erkende opleiding heeft dezelfde registratie in het Centraal Register Opleidingen Hoger Onderwijs als de opleiding aan de HAS Hogeschool, al zijn er duidelijk andere accenten gelegd. In het Almeerse ligt de nadruk op de groenstedelijke ontwikkelingen. Interesseren de Aeres-studenten zich als toekomstige Groene Veranderaars in het algemeen vooral voor de hoe-vraag (Hoe voorkom je voedselverspilling? Hoe dring je de uitstoot van broeikasgassen, stikstof en fijnstof terug?, etc.), GMD-studenten zien een belangrijke rol weggelegd voor de waar-vraag: Waar haal je meer waarde uit grootstedelijke gebieden? Waar kan je efficiënt voor een gezonder consumptiegedrag zorgen?
Inmiddels zijn er zo’n 80 GMD-studenten op de hogeschool ingeschreven, en zijn er drie lichtingen studenten afgestudeerd. Ondanks – of mogelijk dankzij – de pandemische tijden is de interesse voor de studie aanzienlijk toegenomen, zo blijkt uit de aanmeldingen voor de open dagen. Mede dankzij de nieuwe bachelor Aarde en Klimaat verwacht de schoolleiding uit te komen op 50 à 70 eerstejaarsstudenten in 2022.
Open innovatiewerkplaats
Aeres Hogeschool Almere werkt nu al samen met veel organisaties, in verschillende hoedanigheden en met een wisselende intensiteit: externe opdrachtgevers voor specifieke vakken (modules), gastsprekers als onderdeel van een les of excursie, (afstudeer)stageaanbieders, deelnemers van een werkveldcommissie. Om deze samenwerking verder vorm te geven, is er een GeoLab opgericht. Het GeoLab is een open innovatiewerkplaats voor studenten en voor opdrachtgevers. Het is geen plaats voor eenzame uitvinders, maar een plaats waar door samenwerking met externen nieuwe ideeën worden toegepast op uitdagingen uit de praktijk. Zo’n lab is op zich niets nieuws. Aeres kent al een aantal ontmoetingsplaatsen voor actieve samenwerking met de toekomstige wereld van de student: de Food Academy in Nijkerk, de Fruit Tech Campus in Tiel en het Food Burger Lab in Almere.
Het grote waarom: het GeoLab brengt studenten en docenten/coaches in contact met echte opdrachten, die studenten als young professional ook in de praktijk zullen tegenkomen. Zo’n GeoLab is een manier om samen het werkveld verder te brengen. Daarbij snijdt het mes aan twee kanten: studenten leren omgaan met actuele uitdagingen, en ze voeren concrete opdrachten uit. Opdrachtgevers komen in contact met een nieuwe generatie medewerkers, die deels andere competenties meebrengen.
Online delen we het nieuws over het GeoLab via www.geolab-almere.nl. Daar wisselen korte nieuwtjes over een veldwerkweek, een afstudeerwerkstuk of een werkstuk over ethiek zich af met nieuws over het nieuwe gebouw of een prijsuitreiking. Als een soort online etalage delen we in de GeoLab Hub de eindproducten van studenten en docenten. Elkaar écht ontmoeten is een essentieel onderdeel van het GeoLab. Daarom is er in het gebouw van Aeres Hogeschool Almere een innovatieruimte ingericht, waar studenten kunnen werken aan projecten, en waar ze ook de eindresultaten met de opdrachtgevers kunnen delen. Regelmatig zullen we daar GeoLab Meetups organiseren.
Ideale opdracht
De ideale opdracht – als die al bestaat – betrekt een mix van stakeholders uit de overheid en het bedrijfsleven. Maar ook onderzoeksgroepen en de lectoraten zelf kunnen een opdracht voor de studenten formuleren. Het is daarbij belangrijk dat die opdrachten niet al helemaal zijn voorgekookt. “Jonge geesten denken anders”, aldus Kees Jansen, studieleider Geo Media & Design. “We willen ze juist de ruimte geven bij het uitvoeren van de opdrachten zelf.” Een paar voorbeelden:
- Een ingenieursbureau wil samen met het waterschap duurzamere biodiversiteit in het stedelijke gebied ontwerpen en beheren. Aan welke gebieden werken ze met prioriteit?
- Een onderzoeksgroep ondersteunt een gemeente en wil hittestress in het centrum minimaliseren. Waar hebben maatregelen het meeste zin?
- Waar speelt de hittestress op basis van de ondergrond, bebouwing en beplanting nu echt? Waar is letterlijk ruimte voor interventies?
Ook al zijn we in Nederland rijkelijk van open data voorzien, een eerste voorwaarde voor mogelijk succes van een opdracht, is de data die de opdrachtgever zelf kan inbrengen. Dat verhoogt de kans op succes. Voor de helderheid: er speelt ook een eigen belang vanuit de hogeschool. Het GeoLab is een manier om het onderwijs te vernieuwen, maar ook eigentijds te werken aan innovaties in het geowerkveld. Nieuwe ontwikkelingen vanuit het GeoLab vinden mogelijk een plaats in andere vakken of in afstudeerprojecten.
Klaar voor een goede start
Het GeoLab zal geen facturen sturen naar de opdrachtgevers, maar helemaal om niet is het voor een opdrachtgever ook niet. We vragen tijd om de opdracht helder te formuleren en die aan het team mondeling toe te lichten. Daarnaast is een wekelijks contact-uur voor coaching van het team van studenten noodzakelijk.
Alles staat daar al klaar voor een goede start: de data, technologie, de studenten en docenten. Ook al zijn de opdrachten nog niet vastomlijnd, ze zijn nu al van harte welkom via geolab.hogeschool.almere@aeres.nl. “We willen in het nieuwe studiejaar 2022-2023 met de opdrachten voor het GeoLab aan de slag, en we zoeken nu actief in de buitenwereld naar concrete opdrachten”, zegt Kees Jansen daarover.
Nu nog overtreft het aantal planten binnen het gebouw ruim het aantal studenten, maar zodra de omstandigheden het toelaten gaan we uit van een bruisende omgeving voor het GeoLab. Wie dat ook eens wil bewonderen: je bent dan van harte welkom in het GeoLab Almere. Zodra de eerste opdrachten worden opgeleverd, organiseren we een formele opening van het GeoLab zelf. Dat is meteen een goed moment om de resultaten met een brede kring van geïnteresseerden te delen. Mogelijk kunnen de studenten zo andere organisaties ook tot groene verandering aanzetten.
NB We berichten graag met regelmaat in Geo-Info over wat er allemaal bij de Aeres Hogeschool Almere en specifiek in het GeoLab wordt ontdekt, ontworpen en toegepast.
Geschreven voor Geo-Info, 29 maart 2022.
Binnen de muren van Aeres Hogeschool is er een zekere concentratie van geo-informatie te vinden, maar buiten het groenste hogeschool gebouw van Nederland valt nog veel meer geo-informatie te ontdekken.
Dat ontdekken past bij de 1e-jaars Module Ondernemend in de Geo-branche, en de eindkwalificaties Ondernemend werken en Professioneel handelen. Gelukkig behoort een excursie naar organisaties, die met geo-informatie aan de slag zijn, weer tot de mogelijkheden. Op een zonnige donderdag 17 februari was het zover.
/f.eu1.jwwb.nl%2Fpublic%2Fn%2Fz%2Fi%2Ftemp-gotiqqxsoiacfjpigcmf%2Fkkl6vl%2Fimage-39.png)
In wellicht het mooiste Raadhuis van Nederland ging gastheer René Pauw meteen in op het belang van (geo)data voor gemeenten, voor afdelingen binnen gemeenten (Beheer en Realisatie, Ruimte en Economie, en meer) én voor de burgers van Hilversum. Gerben Timmer liep namens Team Gegevenshuis meteen voor op de nog te behandelen lesstof, zoals basisregistraties, kaarten embedden, metadata, ETL, Geo-Architectuur.
Reni Boorsma-de Moel bouwde tijdens haar presentatie voort op deze onderwerpen. Ze belichtte meer de buitenkant van de gemeente: Open Hilversum en de betekenis voor de burger. Met als concrete voorbeelden Erfgoed, Beschermende Bomen en de bestrijding van de Eikenprocessierups. René sloot de sessie af, door actief de dialoog met de studenten aan te gaan, over onderwerpen zoals Meten van bezoekers en geluid, het aspect AVG en privacy.
Net na de middag haalden Jan Erik Wien en Henk Janssen van Neo ons op bij het Kadastrale middelpunt van Nederland. Na wat selfies op dit unieke coördinaat – welke serieuze GMD-er wil nu niet eens in de oorsprong van het Nederlandse coördinatenstelsel staan? – liepen we gezamenlijk naar het nabijgelegen kantoor van Neo.
Bij Neo aangekomen kregen de studenten een enthousiaste presentatie van Neo-young professionals Lotte ten Harmsen van der Beek en Emile Nieuwstraten en kregen ze zo een indruk wat “werken in de GEO-wereld” zou kunnen inhouden. Naast inzicht in de gevolgde opleidingen werden projecten bij NEO, zoals Boombasis en de Verhardingsmonitor, toegelicht. Het Boombasis business model werd specifiek besproken, goed voor aansluiting bij het vak Business Modellen (van Aeres docent Peter Kaspers). Extra interessant was het onderdeel Leren en Ontwikkelingen bij NEO (Orienteren, Creativiteit, Projecten, Coached), want dat leren houdt zeker niet op als je bent afgestudeerd.
We sloten de dag af met een rondleiding en een heuse tafeltennis-uitdaging. Studenten en docenten kijken terug op een geslaagde excursie, die zeker bijdraagt aan de leerdoelen van de module en de hele opleiding. We kijken alvast vooruit naar de afsluiting van de module Ondernemend in de Geo-Branche met een mini-symposium op maandag 28 maart.
Dank aan de sprekers van de Gemeente Hilversum en Neo, voor de gastvrijheid, de leerzame dialogen en presentaties, die we aan het lesmateriaal van de module hebben toegevoegd.
Samen naar nieuw land zeilen
Aangekondigd als terugkomdag voor actieve vrijwilligers van de FIG e-Working Week 2020/2021 werd een zeiltocht naar de Marker Wadden georganiseerd. Vanwege de Covid pandemie kon de FIG Working Week in 2020 helaas geen doorgang vinden, maar door in juni 2022 de eerste online FIG Working Week te organiseren gaf Nederland wel weer internationaal acte de préséance. Het doel van deze terugkomdag: bijpraten, napraten en informeel terugblikken op dit grootste internationale evenement. Want reflecteren is belangrijk, zeker als het om het verleden gaat. Het was in meerdere opzichten een stralende dag.
Uitstel, maar geen afstel
Bestuur en Local Organisation Committee van de stichting FIG Working Week 2020 zullen het niet snel vergeten: met al meer dan 1200 aanmeldingen, die naar de zalen in de RAI te Amsterdam wilden komen en met een groots evenement in het vooruitzicht, werden we door Covid situatie gedwongen het evenement uit stellen. Dat betekende dat we de organisatie hebben stilgezet en geen verdere verplichtingen zijn aangegaan. Wat afgezegd kon worden (zaalhuur, feestavond, excursies) hebben we afgezegd.
Om te voorkomen dat uitstel tot afstel zou leiden, hebben we er bij FIG op aangedrongen om toch vooral zo snel mogelijk een online evenement te mogen organiseren. Het zou meer dan een mooie proeftuin voor deze internationale vereniging van verenigingen kunnen worden. Een online programma kan over meerdere tijdzones worden verdeeld. En een online evenement is internationaal toegankelijker en beter betaalbaar voor deelnemers wereldwijd. Van de beslissing om voor een online event te gaan heeft niemand spijt gehad. Het grootste deel van de 2020 aanmeldingen werden naar 2021 evenement omgezet. Met iets meer aanmeldingen dan in 2020 hebben we samen een inhoudelijk goed evenement mogen neerzetten (zie Geo-Info 2021-3). Internationale complimenten volgden voor het organisatieteam, dat elkaar ook al die tijd niet meer in persona had ontmoet.
Al voor het zomerreces werd daarom een heuse organisatie-reünie gepland. Dat het programma van zo’n dag ook een geo-karakter zou moeten hebben was voor de hand liggend. Ben Viveen, werkzaam bij Rijkswaterstaat en projectleider Marker Wadden, was meteen bereid om daaraan invulling te geven.
Marker Wadden
De actieve vrijwilligers van FIG 2020/2021 verzamelden zich daarom al vroeg op zaterdagochtend 18 september in de Bataviahaven te Lelystad. De schipper van de tjalk Zorg met Vlijt, het had zo maar het motto van het organisatie comité kunnen zijn, bracht de deelnemers met enige vertraging door de mist naar de Marker Wadden. Deze aangelegde archipel van 70 ha in het Markermeer is onderdeel van het Nationaal Park Nieuw Land. Het project is een samenwerking tussen Rijkswaterstaat en Natuurmonumenten, twee erg verschillende organisaties, die in het algemeen belang toch een gemeenschappelijke doel hebben weten te vinden: natuurherstel. De aanwezige sliblaag die de bodem van het Markermeer afdekt werkt nogal verstikkend voor de flora en de fauna. Het slib werd door uitvoerder Boskalis uit de verre omgeving naar de nieuwe eilanden toegezogen, zodat daar (en bij de eilanden zelf) een basis voor nieuwe natuur kan ontstaan.
Zodra je aankomt op de Marker Wadden ruik je het pionieren op deze nieuwe archipel. En overal eindeloos uitzicht. We waren niet de enigen in dit ‘robuste natuurgebied in het hart van Nederland’, waar 12 km aan wandelpaden en 700 meter (exact) strand de bezoekers verblijden. Ben wist tijdens de rondleiding interessante details te melden. Zo zorgt Uitkijktoren de Steltloper niet enkel voor eindeloze vergezichten. Het hout van de toren heeft ook bijen naar dit nieuwe land meegebracht. Er zijn archeologische vondsten te over. Dat hier vroeger al mensen woonden en leefden en dat we de natuur van toen weer deels herstellen doet menigeen verbazen. Zo reageren buitenlandse delegaties met bewondering en met onbegrip. Zo’n groot bedrag enkel voor natuurontwikkeling? Alleen al de zandzuigers naar Nederland varen, dat liep in de miljoenen.
Zo’n stuk nieuw land schept werk, niet alleen voor cartografen. Nieuw land leidt als vanzelf tot allerlei geografische vragen. Hoe werkt de kadastrale registratie voor zo’n nieuw perceel? Wie is eigenaar? In welk bestemmingsplan past het? Hoe bereikbaar is het voor de nooddiensten? Is er al een adres en postcode vergeven? Het barste van de geografische vragen. Ben deelde graag zijn inzichten en ervaring, met een al redelijke geowijs publiek.
De Marker Wadden zijn duidelijk nog niet 100% af, maar of dat ooit de bedoeling zal zijn? Wil je er wellicht overnachten? Dat kan in een huisje, op de camping of met je eigen boot bij een ligplaats in de haven. Voor hen die het havengeld willen besparen: in de luwte voor het eiland leek het ook goed vertoeven. De terugweg naar Bataviahaven verwende ons met een zuchtje wind en met luieren op het dek. Het was zo’n dag waarbij petje, zonnebril en fotogenieke kleding geen overbodige luxe bleken te zijn. Een stralende dag, en dat gevoel is gebleven.
Voorbij de horizon
Zo’n dagje Marker Wadden wordt dus warm aanbevolen. Net als een bijdrage leveren aan het internationale netwerk dat de FIG voor ons allemaal vertegenwoordigt. Met de haven in zicht was het tijd voor een laatste afscheidspraatje. Paula Dijkstra, Kadaster International én congres directeur, ging in op de verschillende overeenkomsten tussen de zeildag en de working week zelf: ook die ochtend was het wat mistig bij vertrek, bij de herstart van de working week was het ook navigeren door de mist. Eenmaal aangekomen bij de Marker Wadden brak de zon door. We hebben samen nieuw land ontdekt, net als voor het FIG, en zijn met frisse moed weer geland. Het canvas materiaal van de FIG 2020/2021 stands zijn tot nieuwe en unieke tassen verknipt en uitgedeeld aan de vrijwilligers. Symbolischer kon niet, nu was het echt afgelopen. Met een FIG stropdas en bagagelabel was de hint overduidelijk: volgende keer weer echt op reis voor het FIG.
Het bestuur van de Stichting FIG Working week 2020, Kees de Zeeuw, Jaap Zevenbergen en ondergetekende, kijkt met Paula terug op een roerige periode, die wij met een zeer positief gevoel afsluiten. Onder de gegeven omstandigheden hebben we het beste eruit gehaald voor FIG, het FIG netwerk en de Nederlandse geosector. Voorbij de horizon kijken, naar een volgend internationaal evenement, doen we nog niet. Deze stichting zal worden opgeheven, de missie is immers volbracht. We hopen dat een online deel van een working week een vast onderdeel van het FIG programma zal worden. Naast een woord van dank aan de betrokken vrijwilligers, ook een hartelijk dank aan Kadaster, Universiteit Twente / ITC en Geo-Informatie Nederland, die ervoor hebben gezorgd dat een dergelijk congres ‘in Nederland’ kon plaatsvinden.
Geschreven voor Geo-Info 4 2021